Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Anayasa değişikliği teklifini onaylaması ile resmi olarak referandum sürecine girdik. Kararın Resmi Gazetede yayınlanması ile birlikte 60 günlük sürenin dolması beklenecek ve izleyen ilk Pazar günü,16 Nisan 2017, Anayasa değişikliği halkın oyuna sunulacak.

Henüz 25 yaşında genç bir vatandaş olarak bu benim gördüğüm 2. Anayasa değişikliği referandumu olacak. Aslına bakarsanız Anayasa dediğimiz hukuki norm, bu denli sık aralıklarla değiştirilebilen, üzerinde oynamalar yapılabilen bir metin kitapçığı değil, olmamalı da. Tabii bahsettiğimiz ülke Türkiye değilse.

Anayasa’nın tanımında maddi anlamda Anayasa ile şekli anlamda Anayasa olmak üzere ikili bir ayrıma gidiliyor. Peki nedir bu ayrım? Türk Anayasa Hukuku doktrininden Prof. Kemal Gözler şöyle tanımlıyor;

Maddi anlamda Anayasa, devletin temel organlarının kuruluşunu ve işleyişini belirleyen kurallar bütünü iken,

Şekli anlamda Anayasa, normlar hiyerarşisinde en üst sırayı işgal eden, kanunlardan farklı ve daha zor bir usûlle konulup değiştirilebilen hukuk kurallarının bütünüdür.

Anayasa’nın üstünlüğü ve belirli bir sabit düzene oturtulması hususunda hemfikiriz ancak dediğim gibi, konumuz Türkiye Cumhuriyeti Devleti. Henüz 1923’te devletin kendisi kurulmadan 2 sene evvel, 1921’de ilk Anayasa’sı ilan edilen, devlet kurulduktan 1 sene sonra da 1924’te 2. Anayasa’sını ilan eden bir geçmişe sahibiz. Elbette o günün savaş şartları ile alınan kararları sorgulamıyorum; ama biliyorum ki o günkü şartlar normal olsaydı dahi biz yine yerimizde rahat duramaz, bir şeyleri değiştirmek için canhıraş uğraşa sokardık kendimizi. Nerden mi biliyorum?

Her zamanki gibi kısa bir tarih dersi yapalım.

1800’lerin 2. Yarısı, İmparatorlukta kazan kaynıyor. Genç Osmanlılar akımının temsilcileri Ziya Paşa, Namık Kemal gibi isimler gizli gizli örgütlenmelerle ülkenin yönetim rejiminin değişmesi gerektiğini, artık halkın da yönetimde söz sahibi olması gerektiğini ufak ufak dillendirmeye başlamışlardı. Hanedana dayalı Mutlâkiyet rejiminin artık değişmesi gerektiği, mevcut rejimin ihtiyaçları karşılamadığı yönündeki beyanları işitildikçe yedikleri çeşitli sürgün ve hapis cezaları ile uğraşmalarına rağmen vazgeçmediler ve 1876’da Mithat Paşa önderliğinde Sultan Abdulaziz Han’ı tahttan indirerek yerine Sultan Abdulhamid Han’ı tahta getirdiler (Arada kısa süreli bir Sultan Murat dönemi var,ancak Padişah akıl sağlığını yitirince o da indiriliyor). Devlet tarihimizin ilk resmi Anayasası olan Kanun-i Esâsi'yi de ilan ettirerek rejimi Meşrutiyet olarak değiştirdiler. Ta ki 1878’de Rus Savaşı ile Sultan Abdulhamid Han meclisi dağıtıp tekrar Mutlakî rejime dönene kadar. İlk Anayasa sürecimiz 2 sene sürebilmişti.

Ancak Genç Osmanlılar yine de mücadeleden vazgeçmediler. Birinci Meşrutiyet zaferini kazanan neslin geriye bıraktığı eserler, bilhassa da İstiklal Şairi Namık Kemal’in şiir ve oyunları ile duygu dünyalarını kabartıp,bu sefer de Enver Paşa, Cemal Paşa, Talat Paşa gibi isimlerin öncülüğünde 1908’de Sultan Abdulhamid Han’ı tahttan indirerek 2. Meşrutiyet’i ilan ettiler. 2000 yıllık, Hân ve onun mutlâki rejimi altında olan devlet geleneğimiz, çağın gerekleri sebebiyle 30 sene içerisinde 2 kez değişime uğramış ve tabiri caizse devlet kodlarımızın ayarlarıyla ilk oynama buradan başlamıştır.

1876, 1908, 1921, 1924, 1961, 1982, 1987, 2010 ve 2017.

Kronolojik sıraya bakarsak uzun süre sabit gelen işleyişle bir kere oynamaya başladınız mı gerisi çorap söküğü gibi gelir anlayışının hakikatini görüyoruz. Buradan bir Mutlâkiyet övgüsü çıkarmanızı istemiyorum. Sadece tarihsel bir gerçeği görmenizi amaçladım. Zira çağın gerekleri hiçbir zaman kulak arkası edilecek bir mesele değildir. Nitekim Cumhuriyet’in eski kıdemli tarihçilerinden Şevket Süreyya Aydemir, Enver Paşa’nın hayatını anlattığı “Makedonya’dan Orta Asya’ya – Enver Paşa” adlı kitabında, verilen Meşrutiyet mücadelelerinden ve devlet rejiminde değişiklik yapmanın özünden şöyle bahseder :

“ … Devlet şekli üzerinde mücadele derken, bu mücadelenin, yalnız devletin siyasi nizamında değil, ekonomide, idarede, sosyal yapıda da birtakım değişiklikleri hedef tuttuğunu elbette ki gözden uzak tutmamalıyız. Çünkü devlet nizamı,yahut milli yapı; o devletin sınırları içinde yaşayan halklar topluluğunun yaşadıkları düzen üzerinde şekilleşir. Osmanlı İmparatorluğu da bir halklar topluluğuydu. Bu nizamda gerçekleşecek her değişiklik, esaslarını elbette ki bu halklar topluluğunun ihtiyaç ve meselelerinden alacaktı. Yapılacak değişiklik, meselelere cevap verirken, bu topluluğun yapısında elbette ki etkilerini gösterecekti. … “

Şimdi de gelelim bugüne. Bizim referandum sürecimiz nasıl işliyor? Kabul edilirse 80 milyon insanın hayatını, düzenini, tüm sosyo-ekonomik işleyişini etkileyecek bir Anayasa pakedini yetkililer halka nasıl aktarıyor?

5 Şubat 2017;

Başbakan Binali Yıldırım : “PKK Hayır diyor, FETÖ Hayır diyor, onun için Evet diyoruz.”

5 Ocak 2017;

Ana Muhalefet Lideri Kemal Kılıçdaroğlu : “Anayasa değişiklik pakedine Evet diyenler vatan hainidir.”

Sizler bu cümleleri kurarken muhtemelen karşınızda sizi alkışa boğacak binlerce insan bulacaksınız ondan şüphem yok da; ya peki biz neye Evet diyeceğiz, neye Hayır diyeceğiz? Önümüzde 2 aylık bir süreç var. Ben henüz yetkililerden bana neye Evet veya neye Hayır dememi izah edecek bir beyan pek göremedim. Niye Evet veya Hayır dememi gerektiren birçok siyasi parti argümanı işittim, ama neye oy kullanmam gerektiğini henüz duyamadım. Dikkat ederseniz Neye? Ve Niye? Soruları arasında tek harflik ama büyük bir fark var.

Yazıyı okuyan ve bu ülke için gerektiğinde hiçbir fedakarlıktan kaçınmayan, gerektiğinde de sağduyu içinde davranmasını bilen vatansever insanlara naçizane bir çağrımdır. Şu 2 aylık dönemi ; partizanlık içerisinde değil, nefret odaklı bir bakış açısıyla değil, karşıt oyu hainlik ya da haşa dinsizlik gibi ithamlara ötelemekle değil; neye Evet diyoruz neye Hayır diyoruz sorularının cevabını aramaya yönelik akla ve mantığa uygun tartışmalarla geçirelim. Son zamanlarda istediğimizde “karşı mahalleye” nasıl sarılabildiğimizi, “karşı mahalleyi” nasıl anlayabildiğimizi üzücü hadiselerle maalesef haddinden fazlaca yaşadık, hala daha da devam ediyoruz. Bari bu referandum sürecini bir fikrî iç savaş değil de, herkesin ihtiyaçlarını ve kaygılarını merak edip anlamaya çalıştığımız, toplumun nelere gerek duyduğunu öğrendiğimiz, sakin bir Pazar günü aile oturması gibi geçirelim. Bence bizler bunu yapabilecek potansiyele sahibiz, yeter ki yetkililer biraz daha kendilerine çekidüzen versin.

Zira biz yeterince yorgunuz.

Selametle.

Yeni yönetim sistemimizin oylanacağı referanduma 1-2 ay kalmışken,geçmiş Cumhurbaşkanlarımıza kısa bir göz atalım istedim. Yeni sistemin detaylarına girmeden,şimdilik sadece 'Cumhurbaşkanı partili olur mu?' sorusuna yanıt aramaya çalışacağım.

1- Mustafa Kemal Atatürk...

9 Eylül 1923'te Halk Fırkası'nı kurdu, 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet'i ve devletimizin bizatihi kendisini ilan etti. 1924'te Fırka'nın isminin başına Cumhuriyet ekleyip Cumhuriyet Halk Fırkası olarak yoluna devam etti. Yeni devletimiz Türkiye Cumhuriyeti resmen kurulduğunda iktidarın ve 1. Devlet Başkanı'mızın fırkası zaten belliydi. 10 Kasım 1938'te vefat edene kadar da Kurucu Devlet Başkanımız ve 1. Cumhurbaşkanımız olarak görevine aralıksız devam etti.

2- İsmet İnönü...

Devletimizin 1. ve 3. Hükümetlerinde Cumhuriyet Halk Fırkası iktidarında yürüttüğü Başbakanlık görevlerinin ardından, 11 Kasım 1938'te olağanüstü toplanan Meclis tarafından 2. Cumhurbaşkanı,26 Aralık 1938 CHP Olağanüstü Kurultayında ise "Değişmez Genel Başkan" seçilmiştir. Mustafa Kemal Atatürk'ü Kurucu Devlet Başkanı olması sebebiyle ayrı bir kefeye koyarsak,İsmet İnönü ilk Partili Cumhurbaşkanı olarak görevini 12 yıl boyunca aralıksız sürdürmüştür.

14 Mayıs 1950'de çok partili ve ilk defa "gizli oy,açık sayım" usülüne göre yapılan genel seçiminde, Demokrat Parti'ye karşı %52'ye %40 oranı ile kaybettikten sonra da Cumhurbaşkanlığı görevinden istifa etmiştir.

3- Celal Bayar...

14 Mayıs seçim zaferinden 8 gün sonra TBMM tarafından Cumhurbaşkanı seçilmiş ve Demokrat Parti Genel Başkanlığından istifa ederek Köşke çıkmıştır. CHP'den kavgalı ayrılışı ve rakip olarak kurduğu Demokrat Partinin iktidar olduğu meclis tarafından Cumhurbaşkanı seçilmesi göz önüne alındığında pek tabii ki bu istifanın bir prosedürden ibaret olduğu aşikârdır. Celal Bayar tarihimizin 2. Partili Cumhurbaşkanı olmuştur. Kendisi aynı zamanda asker kökenli olmayan ilk Devlet Başkanımızdır. Ve 27 Mayıs 1960 darbesi ile görevinden alıkonulmuştur.

4- Cemal Gürsel...

Cumhuriyet tarihimizin ilk darbe rezaletinin ardından cuntacı subaylar (Milli Birlik Komitesi) tarafından lider kabul edilerek ülke yönetimini gasp etmiştir. Sağlık sebepleri nedeniyle 6 yıl sonra görevi bırakmıştır.

5- Cevdet Sunay...

27 Mayıs darbesinden 3 ay sonra Genelkurmay Başkanlığına atanan Sunay,Cemal Gürsel'in rahatsızlığı sonrası haliyle askerle arayı iyi tutma adına TBMM'nin Cumhurbaşkanlığı için en makul adayı oldu. 1966-1973 yılları arasında Cumhurbaşkanlığı görevini yürütmüştür.

6- Fahri Korutürk...

27 Mayıs darbesinin Deniz Kuvvetleri Komutanı, darbeci iktidarın Dışişleri Bakanı ve daha sonra Moskova Büyükelçisi Fahri Korutürk, Cevdet Sunay'ın görev süresi dolduktan sonra Adalet Partisi,Cumhuriyet Halk Partisi ittifakıyla Cumhurbaşkanlığına getirildi.

7- Kenan Evren...

Korutürk'ün Nisan 1980'de dolan görev süresinin ardından Meclis'teki partilerin uzlaşmadan uzak tavırları yüzünden 6 ay gibi bir süre devletin baş koltuğu sahipsiz kalmıştı. Ülke siyasi kaos ve sağ-sol iç savaşına sürüklenirken 12 Eylül 1980'de hazin bir Türkiye klasiği olarak asker yine yönetime el koymuştu. 1982 Darbe Anayasası ile kendisini Cumhurbaşkanı ilan eden Kenan Evren,partisiz ama aynı zamanda da "cumhursuz" bir Cumhurbaşkanı olmuştu.

8- Turgut Özal...

Mayıs 1983'te Anavatan Partisi'ni kurdu. Kasım 1983'te ise girdiği seçimden tek başına iktidar olarak çıktı. Evren'in gözetlemeleri altında sürdürdüğü Başbakanlık görevinden 6 yıl sonra tıpkı Celal Bayar gibi prosedür gereği ANAP Genel Başkanlığından istifa ederek Cumhurbaşkanlığına aday oldu. Mecliste çetin geçen bir süreçten sonra 3. oylamada 8. Cumhurbaşkanımız seçildi. 1993'te geçirdiği şüpheli kalp krizi ile maalesef vefat ederek görev süresini dolduramadı.

9- Süleyman Demirel...

Doğru Yol Partisi,Ekim 1991 genel seçimlerinden %27 alarak birinci parti girdiği mecliste,Demirel Başbakanlığında SHP ile koalisyon hükümeti kurdu. Özal'ın beklenmedik vefatından sonra Demirel Köşk'e adaylığını açıkladı. Demirel de Özal gibi prosedür gereği DYP Genel Başkanlığından istifa etti ve 3. oylamada seçilerek 9. Cumhurbaşkanımız oldu.

10- Ahmet Necdet Sezer...

3 Partinin uzlaşması ile aday gösterilen dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanı Sezer,Mayıs 2000'de Demirel'den görevi devraldı. Devletin ilk asker ya da parti kökenli olmayan Cumhurbaşkanı olmasına rağmen; gerek Bülent Ecevit,gerek Recep Tayyip Erdoğan iktidarlarında sıkça başvurduğu veto hakkı yüzünden iki ayrı dönemin iki farklı siyasi kanadı tarafından devletin işleyişine aykırı hareket etmekle itham edildi. Yargı kökenli olması yüzünden siyasilerle idari problemler yaşadığı birçok hadise boy gösterdi.

11- Abdullah Gül...

2002'de başlayan AK Parti iktidarında kısa bir süre için Erdoğan'a vekaleten Başbakanlık,daha sonra Dışişleri Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığı görevlerini üstlenen Gül,2007'de Demirel gibi prosedür gereği partisinden istifa ederek,ama aynı zamanda AK Parti grubunun da ortak müzakeresiyle,Cumhurbaşkanlığına adaylığını koydu. Oldukça problemli bir sürecin sonunda hem kendisi Köşk'e çıktı,hem de AK Parti 2007 genel seçimlerinde oylarını arttırarak üstüste 2. kez tek başına iktidar olma zaferini kazandı.

12- Recep Tayyip Erdoğan...

2010 referandumunda değişen Anayasa maddeleri ile yeni Devlet Başkanı'nın halk tarafından oylanması öngörüldü. 2014'te tıpkı Gül gibi prosedür gereği partisinden istifa eden Erdoğan,Cumhurbaşkanlığı'na adaylığını açıkladı. Ağustos 2014'te yapılan ilk Cumhurbaşkanlığı seçiminin henüz ilk turunda ise %51.8 gibi bir oranla rakiplerinin önüne geçerek 12. Cumhurbaşkanımız seçildi.

...

12 Cumhurbaşkanı,

7 partili,

4 asker,

1 yargı mensubu.

...

12 Cumhurbaşkanı,

4'ü zaten darbeci,

5'inin ise bir Cumhur'u yok. (Gürsel, Sunay, Korutürk, Evren, Sezer)

Merakım şudur ki;

Cumhur'u olmayan, Cumhur'un başkanı olabilir mi?

Sistem mi değiştiriyoruz,yoksa zaten mevcut bir düzenin adını mı koyuyoruz?

Önce 1925 yılına gidiyoruz.

"Din-i mübini Ahmedi’yi (İslâm), kafir olan M. Kemal’in yedi zulmünden kurtarmak gazası niyetiyle hareket edildi. ... dinimizi ve namusumuzu bu imansızların elinden kurtaralım,size istediğiniz yerleri verelim. Bu dinsiz hükümet bizi de kendisi gibi dinsiz yapacaktır. Bunlarla cihad farzdır."

Bu satırların sahibi,Türkiye Cumhuriyeti Devletine karşı başlattığı isyana destek toplamak için çevre illerdeki aşiret reislerine mektup gönderen Şeyh Sait'ten başkası değildi.

2 sene öncesi...

24 Temmuz 1923 itibariyle Lozan görüşmelerinde mutabakata bağlanamayan hususlardan biri; İngiliz işgal kuvvetlerinin elinde bulunan Musul.

Mustafa Kemal Paşa ise, Lozan görüşmelerinden evvel bulduğu her fırsatta Musul ve Kerkük vilayetlerinin Türkiye için arz ettiği önemden bahsediyor,bu vilayetler ile aramızda bulunan tarihsel bağı ön plana çıkartarak sınırlarımız içerisinde yer almaları için gerekli her tedbiri uygulayacağını söylüyordu.

Paşa'nın bahsettiği tedbirlerin içinde pek tabii ki harekat emri de yer alıyordu. Anadolu'da toprak bütünlüğü sağlanmış,Cumhuriyet kurulmuş ve şimdi sıra Musul-Kerkük'ü geri almaya gelmişti. Asırlardır sahibi olduğumuz topraklara konan İngilizlerle bir harbe dahi girişmeyi göze alabiliyordu.

1 sene öncesi...

1922 Haziran'ında Ankara tarafından bizzat görevlendirilen Yarbay Şefik Özdemir,gizlice Irak'a sızarak Musul'daki yerel isyanın başına geçip İngilizlere ve Irak'taki manda rejim askerlerine büyük zorluklar çıkartarak kısa bir süre içinde Musul,Kerkük ve Süleymaniye'yi ele geçiriyordu. Ancak ilerleyen dönemde Türkiye'den lojistik destek alınamaması (silah gönderilememesi) ve İngilizlerin Şefik Bey'in yanında saf tutan kimi aşiretleri vaatle,kimi aşiretleri bombalarla caydırması sebebiyle bu vilayetleri tekrar kaybediyorduk.

Tekrar 1925'e dönüyoruz.

"Bu hudut ordumuz tarafından silahla müdafaa olunduğu gibi aynı zamanda Türk ve Kürt unsurlarıyla meskun vatan parçasıdır."

Misak-ı Milli sınırlarının niteliğini bu cümleyle özetleyen Paşa,kararlılığından bir şey kaybetmeden bu sefer orduyu büyük Musul harekatına hazırlıyordu. Harekatı bizzat kendi yürütecekti.

Şubat 1925...

Diyarbakır'ın Piran köyünde jandarma birliğine karşı girişilen çatışma kısa sürede etkisini genişletiyor ve birçok Güneydoğu ilimizi kapsayan,Şeyh Sait önderliğinde Cumhuriyet tarihimizin ilk isyanı başlıyordu. Dönemin Başbakanı Ali Fethi Okyar,isyanın sıkıyönetim ilanı ve genel tedbirlerle bastırılacağını düşünürken;Mustafa Kemal Paşa Cumhurbaşkanı ve Başkomutan sıfatıyla Takrir-i Sükun yasasını çıkarttırmış,olağanüstü hal yetkileriyle geniş çaplı bir harekat başlatmış ve şehirlere yayılan isyanı 3 ay gibi bir sürede bastırabilmiştir. İslâm adına ayaklandığını söyleyerek yola çıkan Şeyh Sait,Zaza ve Alevi aşiretlerin desteğiyle kısa sürede bir Kürtçü isyanın lideri olmuştu. Ödülünü de idam edilerek aldı.

Ve son geçişimiz 1926 yılına...

Haziran 1926.

Sırasıyla 2 Balkan Harbi,1 Cihan Harbi,İstiklal Harbi ve daha sonra da iç sorunlarla uğraşmaktan bir dış harbe girmeye tâkati kalmayan orduyu Musul'a sokmaktan vazgeçen Mustafa Kemal Paşa, Ankara Antlaşmasıyla Musul'u İngilizlere bırakmak durumunda kalıyordu. Son 2 asırda Mezopotamya'yı ajanlık marifetleriyle ülkeleri kana bulayan,üstelik bunu da kardeş eliyle kardeşe yaptıran İngilizler bir zafer daha elde etmişlerdi; üstelik kendileri tek mermi dahi atmadan.

Ben bu satırları,okuduğunuz her paragrafta "ya bu bizim daha geçende yaşadığımız şu hadiseye ne kadar benziyor" düşüncesinin kafanızda oluşması temennisiyle yazdım. Çünkü aradan 100 sene geçti belki ama; Musul aynı Musul, Halep aynı Halep, İngiliz aynı İngiliz, Amerikan zaten Amerikan. Mevzu; biz ne kadar "biziz" ? Zira,yakın tarihimiz "biz" olamadığımızda uğradığımız tahribatlar,tarihimiz ise "biz" olduğumuzda uğrattığımız hüsranlarla dolu.

Sevgiler.